Merhaba sevgili okurlar,
Bu gün ki köşe yazımda , eklemlerin zarar görmesiyle başka tedavi yönteminin kalmadığı durumlarda sıklıkla tercih edilen protez cerrahileri ve cerrahi sonrası fizyoterapi ve rehabilitasyonun öneminden bahsetmek istiyorum..
Günümüzde, ilerleyen protez biyomekanikleri ve gelişen cerrahi teknikler sayesinde özellikle kalça ve diz eklemlerinde sıklıkla yapılmaktadır ve başarı oranları da oldukça yüksektir. Bununla beraber daha seyrek yapılan omuz protezi operasyonlarında sonuçlar kalça ve dizdeki kadar başarılı değildir.
Protez operasyonunun zamanı kişiye ve hastalığın derecesine bağlı olarak değişmektedir.
Protez cerrahisine karar verilmeden önce, hasta için tüm alternatif tedavi yöntemlerinin denendiğinden ve sonuç alınmadığından emin olunmalıdır. Hasta ömür boyu protezi ile yaşayacağından cerrahinin geri dönüşümü söz konusu değildir. Bu nedenle hasta seçimi çok önemlidir
Hastanın yaşam kalitesi çok etkilenmemişse genellikle 65 yaş öncesi protez cerrahisi düşünülmemektedir.
Öte yandan denenen tüm tedavilerin başarısız olduğu ve mutlak protez gereken bir hastada protezi geciktirmenin de bazı sakıncaları vardır. Yaş ilerledikçe kalp tansiyon gibi diğer sistem hastalıkları ortaya çıkabileceğinden ya da var olanlar ilerleyebileceğinden ameliyatın komplikasyon oranı artar ve başarı oranı düşer.
Peki , amelyahat öncesi ve sonrası neden fizyoterapi ve rehabilitasyon gereklidir ?
Protez düşünülen eklemin çevre kasları , ağrı ve deformite sebebiyle az kullanıldığından zayıflamıştır.
Eğer hasta fizik tedavi programını almadan operasyona giderse , yapılan protez cerrahisiyle yalnızca ağrısı giderilir ve takılan protez eklemi etkili ve verimli bir şekilde kullanamayabilir.
Öte yandan, operasyon öncesi uygulanan ortalama 10-15 seanslık bir fizik tedavi rehabilitasyon programı ile sertleşmiş dokular gevşetilir, eklem hareketleri mümkün olduğunca açılır ve kaslar kuvvetlendirilir. Bu özellikle normale yakın hareket açıklığı beklenen kalça protezi operasyonlarında daha da önemlidir.
Protez operasyonları büyük operasyonlardır ve mekanik eklemi yerleştirirken bir çok dokuya zarar verilmektedir. Operasyon sırasında, bazı kaslar, bağlar, tendonlar ve damarlar kesilmek durumundadır ve buna bağlı olarakta hastanın eklemi ödemli , şiş, ağrılı ve kısıtlıdır.
Operasyon sonrası takılan mekanik eklemi etkili kullanabilmenin tek şartı bu aşamada yapılacak fizik tedavi rehabilitasyondur. Takılan mekanik eklemin stabilitesi, ömrü ve normal eklemin biyomekaniklerine yakın bir şekilde kullanılması için hastanın eklem hareketlerinin açılması ve kaslarının eski gücüne getirilmesi şarttır.
Operasyonun bize sağladığı sadece ağrısız bir eklemdir. Bizim istediğimiz ise ağrısız ve fonksiyonel olarak yeterli bir eklemdir. Hasta tüm aktivitelerini sorunsuz ve kimseye bağlı olmadan yapabilmeye devam etmelidir.
Kalça kireçlenmesi nedeniyle protez operasyonu geçiren bir hasta hala aksayarak yürüyorsa veya çoraplarını hala başkası giydiriyorsa, aynı şekilde diz protezi takılan hasta hala merdiveni yardımsız çıkamıyorsa cerrahi teknik ne kadar iyi olursa olsun sonuç fonksiyonel açıdan başarısızlıkdır. Bu nedenle protez operasyonu sonrası diz ve kalça eklemine normal hareket açıklığının kazandırılması ve kaybedilmiş kas gücünün tekrar kazandırılması gereklidir.
Yapılan fizik tedavi uygulamaları ve kullanılan bazı cihazlar ile hastanın cerrahiye bağlı olarak ortaya çıkan ağrısı , ödemi giderilir ve eklem hareket kısıtlılığı açılır. Fizyoterapist tarafından yaptırılan egzersizler ile kasları güçlendirilir. Bu sayede hastanın eklemi hem ağrısız hemde fonksiyonel bir eklem haline gelir. Daha da önemlisi bu uygulamalar ile protezin uzun süreli başarısı artar ve komplikasyon oranı da belirgin bir şekilde düşer.
Ameliyat öncesi rehabiltasyon bazı durumlarda mümkün olmayabilir ama unutulmamalıdır ki ameliyat sonrası rehabilitasyon protez operasyonlarının olmazsa olmazıdır. Kesinlikle ihmal edilmemeilidir. Aksi takdirde protez operasyonunun fonksiyonel başarısı büyük oranda olumsuz etkilenecektir.
Sağlıkla kalın…
Uzm.Fzt.GÜLAY AKINSEL
